Adıyaman: Sürprizlerle Dolusun!

Sınıfta arkada oturan, sesi çıkmayan, cesaret edip parmak kaldırmayan ama zehir gibi çocuklar vardır. Müthiş potansiyele sahiptir ama sınıfın popüler ve gözdeleri yüzünden gölgede kalırlar. Sonra, bir gün sıra onlara gelmese de parmak kaldıracak güce erişirler. Ve döngü değişir. İşte, ADIYAMAN için hislerim budur.

Çünkü, gözüme erişmemiş bir kent. Hep kenarda duran o müthiş öğrenci. 6 Şubat büyük depremde bile sesi cılız çıkan o uzak şehir. Sadece Nemrut Dağı ile tanıdık gelen Anadolu köşesi. Meğer, sürprizlerle doluymuş!

Tourjuva organizasyonu 2 Kadın Anadoluda ruhu ile yaptığımız gezimiz bu kez Adıyaman rotası oldu. Açık söyleyeyim tek çekici gelen Nemrut Dağı idi. Rehberimiz Cengiz Altuntaş dedi ki “Adıyaman, tur rotalarında 1 gün ile geçiştirilir genellikle. Sizinle beraber kalıpları kırdık ve bu kente 3 gün ayırdık.”

Bu yazım kısa kısa Adıyaman notları ile ağzınıza bir parmak bal sürmek için. Adıyaman rotamız hakkında Banu ve ben başka yazılar yazacağız, hepsini www.2kadinanadoluda.com ortak sitemize yükleyeceğiz.

Sandığınız Adıyaman’ı unutun, çünkü arka sıradaki o sessiz çocuk yaralarını sarıyor ve gümbür gümbür geliyor.

KOMMAGENE KRALLIĞI

Rivayete göre Büyük İskender, kendinden sonra kim lider olacak sorusuna “hak edene” yanıtını verir. Kendi çocukları soylu kadınlardan olmadığı için ölümünden sonra taht kavgası başlar. Dört silah arkadaşı vardır, her biri kendisinin hak ettiğini varsayar. Büyük birleşmeyi sağlayan İskender’in aksine miras kavgaları nedeniyle bu dört komutan krallığı dörde böler. Bergama, Antakya, Mısır ve İran’da krallıklar kurulur. Taht kavgaları sırasında Antakya’da kurulan krallıkta bir vali merkezden kopar ve kendi krallığını ilan eder: KOMMAGENE. Yani, Büyük İskender’in ölümüyle başlayan süreçte ortaya çıkan bir medeniyet. Burası, antik çağda doğu ve batının birleştiği noktadır. Fırat nehri sınırdır. Pers ve Roma medeniyetlerinin sınırıdır. Kommagene, bu iki gücün arasında kalan ufak ama etkili tampon bölgedir. 280 yıl varlık gösteren bir medeniyet.

PERRE ANTİK KENTİ

Antik kentlere bu kadar meraklıyım ve adını bugüne kadar hiç duymadım. Kommagene Krallığı’nın önemli bir kenti. Biz nekropol kısmını dolaştık, antik kent kazıları da buradan başlamış. Ölüler Şehri yani mezarlık alan. Bu bölgede definlere çok önem vermişler. Belki de Anadolu coğrafyasının en önemli mezarları Adıyaman’da. Mezarların şekli ve kalitesi ölen kişinin ekonomik ve sosyal statüsünü ortaya seriyor. Alan çok büyük. Düşünüyorsunuz mezar alanı buysa kentin büyüklüğü neydi? Lahitlerin sayıca çok olması zengin ve güçlü insanların da sayısını veriyor. Burası zengin bir bölge diyebiliyoruz. Bir çiftçinin tarlasını sürerken bulduğu mozaikler, bazilikanın keşfi olmuş. Biz şanslıydık, kazı ekibiyle tanıştık ve muhteşem mozaikleri görebildik.

NEMRUT DAĞI ve KOMMAGENE

Güneşin batışını izledik. Ufuk çizgisinin sonsuz göründüğünü burada idrak edebilirsiniz. Sarıdan koyu kırmızıya, mora kadar renk cümbüşü tüm ufuk çizgisine hakim oluyor. Yüreğim heyecandan nasıl attı bilmiyorum. Daha tırmanırken 4 kere mola verdim. Yüksek rakım, oksijen azalıyor, bacaklar güçlü olmalı. Arabayla bir noktaya kadar geliyorsunuz. Sonra parkurdan tırmanışlı yürüyüş. Mutlaka ve mutlaka yanınıza polar, üzeri rüzgarlık ve su alın. Rüzgarlı ama güneş battıktan sonra ekstra soğuk.

Dünyanın yedi harikasından ikisi Anadolu’da. Biri Efes’teki Artemis Tapınağı, diğeri Bodrum’da Halikarnasos Mozolesi. Ondan sonraki en büyük mozole Nemrut. Burası 1987 yılından beri UNESCO Dünya Miras Listesi’nde yer alan ülkemizdeki alanlardan biri.  2.150m rakımda Kommagene Krallığı piramit inşa etmiş. Yığma taşlar ile. Zeminde değil, su kaynaklarından uzakta dağın zirvesinde bu piramiti yapmışlar. Burası prestijli mezarlar. Doğu ve batı terasları var. Gün doğumu ve batımını izleyen tanrı heykelleri bulunuyor. Piramite sırtını vererek tahtlarında oturmuş uçsuz manzarayı izliyorlar. Depremlerle heykellerin büstleri beden üzerinde değil tahtların önündeki alanda duruyor. Aslan ve kartal heykelleri koruyucu görevi ile yer alıyor. Roma aslanı, Pers kaplanı çağrıştıyor ki burası Roma ve Pers arasındaki kesişim sınırı, tampon bölge. Tanrı heykellerin dizilimi soldan sağa: Antiochus, Kommagene, Zeus, Apollon ve Herakles.

2.KOMMAGENE BİENALİ

Bu sene ikincisi düzenlenen bienalin teması “iyileşmek”. 24 Ağustos-8 Kasım 2024 tarihleri arasında açık. 27 uluslararası, 18 ulusal ve 9 Adıyamanlı toplamda 54 sanatçının eseri var. Eserlerin kendileri kadar sergilendikleri yerler de şahane ve anlamlı. Adıyaman coğrafyasına yayılan açık hava sergi alanı belirlenmiş: Atatürk Barajı Gölünde Lucian Adası, Cendere Köprüsü, Kahta Kalesi, Nemrut Dağı, Karakuş Tümülüsü, Perre Antik Kenti eşsiz güzelliklerine sanat eklenmiş. Sanatçılar halk ile kollektif çalışma yapmış. Atölyeler farklı yerlere kurulmuş ve çalışmaları halk izlemiş. Esnaftan, zanaatkarlardan destek alınmış. Böyle bakınca Adıyaman kendi yaralarını sanatla, birlikle, iletişimle çözmeye çalışan sınıfın o zeki çocuğu. Nasıl hayran oluyorum!

Bienal Koordinatörü Seval Çelenk ile Perre Antik Kenti’ndeki eserleri dolaştık ve bilgi aldık. Ayrıca, gelecek planlarında JAZZ var. Müthiş!

kommagenebienal.com ve @kommagenebienal

KARAKUŞ TÜMÜLÜSÜ

Anadolu’da kadınlara adanmış tek tümülüs. Nemrut Dağı’na çıkan kutsal yolun ilk durağıdır. Kahta ilçesi sınırları içinde. Güney sütunu üzerindeki kartal heykeli nedeniyle buraya Karakuş denilmiş. Kommagene kraliyet ailesi kadınlarına ait bir anıt mezar burası. 110m çapındaki tümülüs çevresinde dokuz sütun olduğu varsayılıyor. Günümüze 4 tanesi ulaşmış.

ARSEMİA

Kommagene Krallığı’nın yazlık başkenti ve idare merkezi olarak kullanılmış. İnternette şöyle bir ifadeye rastladım “Kommagene krallarının Doğu ile Batı kültürünü sentezlemek için çaba sarf ettiği, Grek-Pers kültürünü yaratma idealinin yansıdığı bir birleşme noktası.” Çok büyük bir yazılı kaya var. Grekçe metinde, kentin kuruluşu, Kommagene Krallığı’nın kanunları, krallık soyu, bölgede var olan mimari yapılar ve kabartmalar, dinsel yapılar ve ayin sırasında yapılması gereken kurallar yazıyor. Yüksek bir eğimle aşağıya inen tünelin ne amaçla yapıldığı tam bilinmiyor. Bölgede tanrı ile tokalaşan kral heykelleri var.

CENDERE KÖPRÜSÜ

Cendere çayı üzerinde, 1.800 yıllık taş köprü Romalılardan kalma ve hala kullanılıyor. 120m uzunluğundaki köprü, Romalıların 2.en geniş kemerli köprüsü ünvanına sahipmiş. Köprüdeki duvar yazılarından Roma imparatoru Septimius Severus tarafından, karısı ve çocukları adına yaptırıldığı anlaşılmış.

SÜRYANİ KADİM METROPOLİTLİĞİ

Süryani topluluğunu anlamak adına Adıyaman ve Çevre İller Metropolitliğini grup olarak ziyaret ettik. Metropolit Ğriğoriyos Melki ÜREK ile sohbet ettik. Bildiğim bir yanlışı düzeltmeme vesile oldu: Süryaniliğin ırk olduğunu yeni anlıyorum. Hristiyan topluluk. Dilleri kuvvetli ve çok eskiye dayanıyor. Hatta sadece konuşma dili değil yazı, edebiyat diline hakimler. Antik bir dil olduğunu belirtiyor. Ülkemizde 25.000 kişi kadar bir cemaatleri kalan Süryaniler barışçıl bir halk topluluğu. Anadolu mozaiğimizin zenginliğini oluşturan harika renklerden biri. 6 Şubat Depreminde ağır hasar alan Mor Petruspavlus Süryani Kadim Kilisesi şimdi restorasyon sürecinde. Umuyorum tez vakitte kiliseleri sağlam yapısına kavuşur.

ÇEMBER DERNEK

10 sene önce Eskişehir’de bir grup başarılı kadın tarafından kurulan sivil inisiyatif derneği. 6 Şubat büyük deprem sonrası Adıyaman’da 40 kadın ile tasarım ve üretime başlamışlar. Konakladığımız Dedeman Otel’de minik bir standları var. Çengel iğne üzerinde farklı, yerel aksesuarlar ile harika broş yapmışlar. Hemen taktım. Takılmayacak gibi değil, bayılırsınız. Hediyelik düşünebilirsiniz. Şirketler kurumsal paketlerine ekleyebilir. Özel olduğu kadar şifalandırıcı bir faydası olur. Üretim bizi kurtaracak. Hele böyle illerdeki çabalar çok kıymetli, destek görmeleri de öyle. @cemberdernek

NEREDE, NE YEDİK?

Yerel mekanlar, yerel lezzetler. Bunu arıyoruz zaten. Uçaktan indik öğle yemeğine geçtik. Çargah, bahçesinde bostanı olan aşırı lezzetli ve yerel lezzetleri tattığımız restoran. Adıyaman ile ilk merhaba lezzetli bir duraktan başlayınca iyi oldu. @cargahrestaurant

Adıyaman çiğ köftesini başka yerde denemedim ama Peri Hanımeli gözümüz önünde hazırladı. Marul yapraklarıyla dürüm yaptı. Köftesi de kocamandı. Ard arda iki tane yemiş olduğuma göre lezzeti belli. @perihanimeli

Damlacık’ta, Damlacık Garden Camping. Bahçeye kurulmuş kocaman sofra. Yerel lezzetler. Pınar suyu ile beslenen havuz. İstersen konaklama. İstersen meyve, badem alabilirsin. @damlacikgardencamping

Nemrut Dağı’ndan indik Neşet’in Yerine. Atatürk Barajı sahilinde kocaman yerel işletme. Biz Ege’de meze tabağı gelir seçeriz, orada kebap tepsisi geliyor, seçiyorsun. Masayı öyle bir donattılar ki, kebap gelmeden gözün doyuyor. @nesetin_yeri_kahta

İstanbul aktarmalı İzmir uçuşum nedeniyle geziden bir kaç saat erken ayrıldım. Dolayısıyla Meşhur Adana Kebapçısı Adıyaman ile Künefeci Hacı Usta’da yemeklere katılamadım. Eminim yerel, özgün ve lezzetlidir. Bayılırım kenti yansıtan mekanlara. Lüks ya da salaş farketmez. Karakteri olsun isterim.

DIJIZU

Web tasarımcı Zuhal Bozdağ’ı sizinle tanıştırmam lazım. On seneden fazladır kendisiyle çalışıyorum (armaganportakal.com ve torlakciftligi.com), Banu’nun da aynı şekilde siteleri O’na emanet. Adıyaman’da yaşıyor. Adıyaman’ın kısıtlı şartlarına rağmen kendini geliştiren, web teknolojisinde uzmanlaşan sevgili Zuhal 2kadinanadoluda.com sitemizin de sorumlusudur. Hem kibar, hem çalışkan bu kadın büyük depremden sonra enkazın içinden tozlar içindeki bilgisayarını kurtardığında “ekmek teknem” demişti. Bunu unutamıyorum. @dijizucom

Velhasıl kısa kısa notlar dedim ama uzun bir yazı oldu galiba 🙂

Adıyaman çok yamansın, seninle geç de olsa tanıştığıma memnun oldum. Tarih, tabiat zenginliğine, tanıdığım kadınlarına, onların hayallerine…

Yeni bir rotaya ve yeni yazılara kadar hoşça kalın.

Sevgiler,

Armağan

Ekim 2024